آثار ثبت شده در یونسکو
بند میزان
بند میزان سدی است در شوشتر و ساختهٔ دست انسان، مربوط به دوره ساسانیان که تا امروز پابرجاست. ساختن بند میزان شوشتر را به شاپور اولساسانی نسبت می‌دهند.این بند به همراه ۱۵ اثر تاریخی دیگر شوشتر در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
عمارت کلاه فرنگی مربوط به دوره غاجار ( دیدگاه قیصر )
برج کلاه فرنگی مربوط به دوره قاجار است و در شوشتر، میدان ۱۷ شهریور، انتهای خیابان بلوار واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۸ باشمارهٔ ثبت ۲۶۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نهر گرگر : مربوط به دوره هخامنشیان است و با دست کنده شده است
پل بند گرگر مربوط به دوره ساسانیان . البته این بند در اعصار پیشین همان صخره های طبیعی بوده اند
بند برج عیار یا صابی کش یکی از بناهای مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است که در مسیر رود گرگر قرار گرفته است
بند ماهی‌بازان شوشتر
داریون نهری است در شوشتر که از رود شطیط جدا می‌شود و دوباره به آن ملحق میگردد. این نهر داریوش یا دارا نیز نام دارد و در زمان داریوش هخامنشی حفر شده است.این نهر به همراه 15 اثر تاریخی دیگر شوشتر به صورت یکجا در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
شطیط شاخه اصلی رودخانه کارون در شوشتر است که چهاردانگه نیز خوانده می‌شود. رود کارون در بدو ورود به جلگه خوزستان به صخره بزرگی که شوشتر بر آن بنا شده برخورد می‌کند و توسط بند میزان به دو شاخه شطیط و گرگر (چهاردانگه و دودانگه) تقسیم می‌شود. در نهایت این دو شاخه پس از طی حدود چهل کیلومتر در منطقه بند قیر جنوب شوشتر به یکدیگر می‌پیوندند و با ادغام با روددز، کارون بزرگ را تشکیل می‌دهند.
بند قیصر یا پل شادروان شوشتر این پل بند مربوط به دوران ساسانی است.پل شادروان شوشتر قدیمیترین پل جهان میباشد که دارای 44 دهنه میباشد و حدود 50درصد آن بازسازی شده است. به موجب روایات شرقی شاپور یکم شاهنشاه ساسانی پس از اسارت والریانوس امپراتور روم او را مجبور کرد که در ساختمان سد نزدیک به شوشتر کار کند. این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و هنوز هم برای برگرداندن آب کارون به مزارع بکار می‌رود. احتمال قوی می رود که شاهنشاه ایران اسیران رومی را در ناحیهٔ گندی شاپور و شوشتر مستقر کرده باشد. ایرانیان مهارت رومیان را در فنون بسیار اهمیت می‌دادند و بلاشک هم سد و پل بزرگ شوشتر عمل مهندسین رومی است.این پل-بند به همراه 15 اثر تاریخی آبی دیگر شوشتر بصورت یکجا در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنواننظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
پل بند شادروان دارای ۴۴ دهانه بوده که در حال حاضر تعداد ۳۷ دهانه آن موجوداست. ظاهراً این پل در طول تاریخ چند بار به عمد تخریب شده‌است.فردوسی در شاهنامه خود ابیاتی را در وصف ساخت پل شادروان آورده‌است.
| همی برد هر سو برانوش را | بدو داشـتـی در سخـن گوش را | |
| یکی رود بد پهن در شوشتر | که ماهی نکردی بـرو بـر گذر | |
| برانوش را گفت گر هندسی | پلی ساز آنـجا چنان چون رسی | |
| که ما بازگردیم و آن پل به جای | بـمـانـد به دانـایـی رهـنـمای | |
| به رش کرده بالای این پل هزار | بـخـواهـی ز گـنـج آنـچـه آید به کار | |
| تو از دانشی فیلسوفان روم | فراز آر چندی بران مرز و بوم | |
| چو این پل برآید سوی خان خویش | برو تازیان باش مهمان خویش | |
| ابا شادمانی و با ایمنی | ز بد دور وز دست اهــریـمـنـی | |
| به تدبیر آن پل باستاد مرد | فراز آوریدش بران کارکرد | |
| بپردخت شاپور گنجی بران | که زان باشد آسانی مردمان | |
| چو شد شه برانوش کرد آن تمام | پلی کرد بالا هزارانش گام | |
| چو شد پل تمام او ز ششتر برفت | سوی خان خود روی بنهاد تفت |
بند خاک یکی از بناهای مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است که آب را از نهر داریون به نهر رقط منتقل نموده و در هنگام طغیان نهر داریون نیز که خطر سیل دشت میاناب شوشتر را تهدید می‌نموده قسمتی از آب آن را به نهر رقط هدایت می‌کرده است. نهر رقط در نهایت به رودخانه گرگر می‌ریزد و در مسیر آن، بند خاک، پل بند لشکر، پل شاه علی، پل پل آشیخ بهاء(ملت) و بند شرابدار وجود دارد. پیشینه ساخت این بند همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دورهٔ ساسانیان باز میگردد. این بند به همراه 15 اثر تاریخی دیگر شوشتر در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
پل بند لشکر یک بنا از مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است. دروازه لشکر، یکی از دروازه‌های ششگانه تاریخی شوشتر در کنار این پل بند بوده و هنوز آثاری از حصار شوشتر را در کنار این پل بند می‌توان دید. پیشینه ساخت این پل همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دورهٔ ساسانیان باز میگردد و آبی که از زیر آن عبور می‌کند، نهر رقط نام دارد. این پل-بند به همراه 15 اثر تاریخی دیگرشوشتر در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
بند شرابدار : یکی از بناهای مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است که در مسیر نهر رقط قرار دارد که نهر رقط در نهایت به رود گرگر سرازیر می‌شود. پیشینه ساخت این بند همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دورهٔ ساسانیان باز میگردد. این بند به همراه 15 اثر تاریخی دیگر شوشتر به صورت یکجا در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
دخمه های زرتوشتی شوشتر
از این نوع دخمه‌ها در شوشتر بسیار است و مربوطند به پیش از اسلام که اموات را در دخمه‌ها دفن می‌نمودند. دخمه‌ها را در دیوارهٔ کوهها و صخره‌ها حفر می‌کرده‌اند و به آنها استودان یا خرف خانه هم اطلاق می‌شود.
مسجد جامع شوشتر
ساخت مسجد جامع شوشتر مربوط به صدر اسلام و دوره سیزدهمین خلیفه عباسی که در زمان امام حسن عسکری خلافت می‌کرده آغاز شده‌است. مسجد جامع شوشتر در جانب غربی شوشتر قرار دارد و بر طبق نوشته کتب تاریخی، در سال 254 ه.ق توسط المعتزبالله ( خلیفه عباسی ) بنیان نهاده شد و سال ها بعد توسط المسترشد بالله ( خلیفه دیگر عباسی ) بنا به اتمام رسید.
براساس شواهد موجود بنای اولیه مسجد به سبک منسوب به عربی مشتمل بر شبستانی در جانب قبله و شاید رواقی در اضلاع دیگر صحن بوده استساخته شده بود و همچنین بر اساس نوشته تذکره شوشتری، شبستان مسجد تیرپوش بوده تا اینکه در دوره صفوی و در سال 1088 ه.ق به جهت فساد تیرهای چوبی، شبستان با طاق های آجری بر روی پایه های متشکل از قطعات سنگی پوشیده شده است و بر این اساس بنای فعلی مسجد، بیشتر از آثار دوره صفوی و بعد از آن میباشد و از بنای اولیه ، غیر از نقشه ساختمانی، بقایای کتیبه بخشی از دیوار جانب قبله و دیوار شرقی بین گلدسته و منار و خود منار که در قرن هشتم هجری به بنای اولیه افزوده شده، چیز دیگری باقی نمانده است.
شبستان مسجد دارای ۴۸ ستون سنگی و سقف‌های گنبدی بین ستونهاست. در این شبستان یک منبر چوبی و کتیبه‌هایی به خطوط ثلث، کوفی ونستعلیق وجود دارد. دیواره‌های خارجی مسجد نیز با ستون‌های سنگ تراشیده با طاق رومی بلند و بعضی نقش‌های لچکی در روی بعضی از ستونها است. در ضلع شرقی مسجد، بقایای مناره زیبایی از قرن هشتم قرار دارد که تا اواسط قرن دوازدهم هجری، 26 متر از ارتفاع مناره برجای مانده بود که امروزه تنها 16 متر آن باقی است و کتیبه تاریخی آن بر لوحی سنگی بر قسمت بالای مناره نصب بوده است که براساس کتیبه مزبور، بانی مناره، سلطان اویس بن حسن ایلکانی است.در وصف این مسجدَ لغت نامه دهخدا نوشته‌است که پس از مسجد کوفه، قبله این مسجد از تمام مساجد دیگر در اعتدال است.
هر خلیفه عباسی که در مسجد کاری انجام میداد ، کتیبه ای بر مسجد نصب میکرد و همچنین بسیاری از دستورات حکومتی و احادیث زیادی در قالب کتیبه‌های خطی و سنگ نوشته بر دیوار حکاکی و یا نصب گردیده است که در حال حاضر تنها 19 کتیبه باقی مانده است و بسیاری از آنها درر تعمیرات دهه 40 و بعد از آن از بین رفته است برخی از این فرامین مانند دستور ممنوعیت شرب خمر و کبوتر بازی بوده است و برخی دیگر که با خط کوفی و زیبا بر سنگ حک شده است و در دهه 20 در مسجد جامع قاب گرفته شده است، به دستوراتی حکومتی درباره قلعه سلاسل مربوط میگردد.
در ضلع شرقی صحن مسجد، در غرفه اختصاصی کوچکی، قبر مؤلف تذکره شوشتر : سیدعبدالله جزایری و پدرش سیدنورالدین - به ترتیب، متوفی 1173 و 1158 ه-. ق - قرار دارد.این مسجد به شماره 286 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و مالکیت آن در اختیار اداره اوقاف میباشد.
بافت قدیم شوشتر
بیشتر منازل تاریخی در بافت قدیم شوشتر از دوران صفویه است. نکات قابل توجه در بافت قدیم شوشتر عبارت‌اند از، ساباط‌ها، کوچه‌های پیچ در پیچ با دیوارهای قدیمی منازل، دربهای چوبی، سردر خانه‌ها با تزئینات سنگی و آجری که گاهی منحصر بفردند، ایوان‌های بلند با طاق رومی، شبستان‌های متعدد و شوادان(سرداب) که در عمق زمین(درون تخت سنگ) حفر می‌شود و اغلب بدون استفاده از هیچگونه مصالحی است. منازل مستوفی، مرعشی، امین زاده، جولازاده، معین تجار و مدرسه رضوان به‌عنوان نمونه جالب توجه هستند.
منزل موستوفی
منزل مرعشی
بقعه امام زاده عبدالله
نسب امامزاده عبدالله به امام زین‌العابدین (ع) می‌رسد. ضریح برنجی این امامزاده از کارهای زمان ناصرالدین شاه است. از طرفی گنبد فراز حرم به سبک رایج منطقه و به شکل گنبدهای “رُک زینه‌ای” در دوازده رج ساخته شده است. بنای نخستین بقعه را به یکی از خلفای عباسی نسبت می‌دهند و بنای کنونی از آثار مهدی قلی‌خان (حکمران شوشتر در زمان شاه عباس صفوی) و مربوط به سال ۱۰۰۲ هجری قمری است.